استاد بهرام بیضایی - مرگ یزدگرد

تقریبا یک ماه پیش همچین شبی ماموریت بودم . مهرداد عزیز میهمانم کرد به تماشای طبیعت زیبای یکی از ییلاقات سرسبز و چشم نواز مازندارن و بعد هم خسته و کوفته رسیدم اقامتگاه . قرار بود از صبح جمعه تا عصر یک کلاس آموزشی برگزار کنم . حول و حوش ساعت یک شب تازه لپ تاپ را باز کردم که فایل ها را مروری دوباره کنم تا فردا سر کلاس اگر بچه ها سوالی پرسیدند به مشکل برنخورم . اما مثل همیشه یک حس موذی وادارم کرد به انجام کاری غیر از آنکه باید .

من معمولا توی خانه مثل همین حالا پشت کامپیوتر می نشینم و لپ تاپ مال مهربان است به همین خاطر دقیقا حس کسی را داشتم که یک لپ تاپ غریبه دستش گرفته است . در جستجوی کنجکاوانه فولدرها رسیدم به پرونده ای پر از فیلم های سینمایی که طی سالها با وسواس عجیبی از دوست و آشنا جمع آوری کرده بودم ولی هیچ وقت فرصت تماشایشان پیدا نشده بود و در آرشیوی قدیمی رسیدم به یکسری از فیلم های فسیل شده صدا و سیمای خودمان در دهه شصت و ناخودآگاه روی " مرگ یزدگرد " کلیک کردم .

کلیک کردن همانا و دو ساعت تمام میخکوب شدن همان

فیلم - نمایشی ناب و جذاب از مرگ یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی به روایت بهرام بیضایی

شناخت من از بیضایی منحصر می شد  به خواندن تعاریف منتقدین سینما و تئاتر در مجله های سینمایی طی سالهایی که عشق سینما داشتم و او را چنان اسطوره ای تکرار نشدنی در تاریخ هنر ایران توصیف می کردند . " باشو غریبه کوچک " را وقتی دیدم که خودم همسن و سال باشوی کوچک بودم و درک چندانی از ارزش هنری یک اثر نداشتم . " شاید وقتی دیگر " شبیه یک فیلم ترسناک در مخیله کودکی هایم ثبت شده بود که در آن سالهای جنگ آنونسش را از تلوزیون دو شبکه ای سیاه و سفیدمان بارها دیده بودم و تاب خوردن مجنونانه سوسن تسلیمی در تاریکی و موسیقی دلهره آورش تا مدتها کابوس بچگی هایم شده بود . بعدها که فیلم را چند باری دیدم فهمیدم که چطور می شود فیلمی یک سر و گردن از تمام محصولات آن سالهای سینمای ایران بالاتر باشد . وقتی با صحنه های سیاه و سفیدی که تسلیمی کودک شیرخواره اش را از ترس سگ های ولگرد توی کوچه ها می دوید ترس را با تمام وجود حس می کردم . حس تلخ ظن و خیانت را توی پوست و استخوانم می چشیدم وقتی داریوش فرهنگ زنش را در کنار مردی دیگر توی یک خودروی در حال حرکت می دید . و در پلان روبرو شدن دو خواهر با هم ، دلم مثل پروانه ای به رقص می آمد از تصور لذت یافتن یک همسان نادیده در گوشه ای از این شهر . و بعدترها با تماشای سگ کشی چقدر دردهای یک جامعه کثیف مردسالار برایم جان گرفت و با دیدن " روز واقعه " چقدر آفرین گفتم به بیضایی وقتی  فهمیدم که حتی یک داستان تکراری تاریخی که حتی کودکان هر شهر و دیار هم مو به موی آن را از بر هستند وقتی از دریچه و زاویه دید یک هنرمند واقعی دیده و روایت شود صدها بار جذاب تر و دیدنی تر و تاثیر گذارتر خواهد بود از ضجه های سوزناک مداحان و نوحه خوان ها و شبیه خوان ها .

با اینهمه تا وقتی " مرگ یزدگرد " را ندیده بودم هنوز انگار عظمت هنر این مرد را نمی شناختم .

پشت شیشه اتاقم باران می بارید و من خسته راه و خواب آلود و نگران کلاس فردا بودم اما فیلم چنان مرا مسخ کرده بود که حتی دلم نمی آمد ثانیه ای از صفحه کوچک لپ تاپ چشم بردارم و وقتی که تمام شد حسرت خوردم که ای کاش زودتر این مرد را می شناختم و ای کاش زودتر این فیلم را دیده بودم و ای کاش بیشتر فیلم ساخته بود .

می دانید ؟ بعضی آدمها هفتاد و هشتاد سال عمر برایشان کم است . حیف است که اندازه مردم عادی عمر کنند . دست من بود عمر اینها را قد نوح دراز می کردم . حالا در نظر بگیرید یک همچین هنرمندانی در کشور ما زندگی می کنند و هنوز هم زنده و فعال هستند اما نه تنها هیچ تقدیر و تشکر و حمایتی از آنها نمی شود بلکه اجازه کار هنری هم ندارند وهزار انگ و پاپوش و اذیت هم بهشان روا  می شود که سرشان را می اندازند و از این کشور کوچ می کنند . آدمهایی که مثلشان را نمی شود دوباره پیدا کرد . آدمهایی که تا تاریخ هست تکرار نخواهند شد . و مسئولان بی درکی که همیشه بر مسند هستند با بها ندادن به این اسطوره ها دارند به تاریخ خیانت می کنند و ما فقط باید تمشا کنیم و افسوس بخوریم .

این پست را می خواستم مثل همه پست های " درنگذشته ها " ساده بنویسم و دعا کنم برای سلامتی و طول عمر استاد بهرام بیضایی اما حیفم آمد که چند خطی در مناقب و عظمت این مرد بزرگوار و هنرمند ننویسم .

پیشنهاد می کنم هر وقت توانستید " مرگ یزدگرد " را تماشا کنید . هرچند سی و سه سال از تولید آن می گذرد و هیچ وقت اجازه نمایش پیدا نکرده است اما روایت بیضایی چنان به روز و تازه است که مو به تنتان راست خواهد کرد .

عمرت دراز استاد بهرام بیضایی

+ مرگ یزدگرد

+ مرگ یزدگرد

+ درنگذشته ها